Díogenés Laertios IX, 1, 1 - 17
Vitae philosophorum, ed. H.S. Long, Diogenis Laertii vitae philosophorum,
2 vols. Oxford: Clarendon Press, 1964 repr. 1966
Greek fonts
Na Cesky preklad
Na uvodni stranku Herakleitos
HRAKLEITOS
1
`Hr£kleitoj BlÒswnoj ½, éj tinej, `Hr£kwntoj 'Efšsioj. oátoj ½kmaze mn kat¦ t¾n ™n£thn kaˆ ˜xhkost¾n 'Olumpi£da. megalÒfrwn d gšgone par' Ðntinaoàn kaˆ ØperÒpthj, æj kaˆ ™k toà suggr£mmatoj aÙtoà dÁlon ™n ú fhsi (B 40), “polumaq…h nÒon oÙ did£ske“: `Hs…odon g¦r ¨n ™d…daxe kaˆ PuqagÒrhn, aât…j te Xenof£ne£ te kaˆ `Ekata‹on.” enai g¦r (B 41) “žn tÕ sofÒn, ™p…stasqai gnèmhn, Ðtšh ™kubšrnhse p£nta di¦ p£ntwn." tÒn te ”Omhron œfasken (B 42) ¥xion ™k tîn ¢gènwn ™kb£llesqai kaˆ ·ap…zesqai, kaˆ 'Arc…locon Ðmo…wj.
2
”Elege (B 43) d kaˆ “Ûbrin cr¾ sbennÚnai m©llon À purkaŽ»n”, kaˆ (B 44) “m£cesqai cr¾ tÕn dÁmon Øpr toà nÒmou [Øpr toà ginomšnou] Ókwj Øpr te…ceoj." kaq£ptetai
d kaˆ tîn 'Efes…wn ™pˆ tù tÕn ˜ta‹ron ™kbale‹n `ErmÒdwron ™n oŒj fhsin (B 121), “¥xion 'Efes…oij ¹bhdÕn ¢p£gxasqai p©si kaˆ to‹j ¢n»boij t¾n pÒlin katalipe‹n, o†tinej `ErmÒdwron <¥ndra> ˜wutîn Ñn»iston ™xšbalon lšgontej, `Hmšwn mhd eŒj
Ñn»istoj œstw: e“ dš tij toioàtoj, ¥llV te kaˆ met' ¥llwn.” ¢xioÚmenoj d kaˆ nÒmouj qe‹nai prÕj aÙtîn Øpere‹de di¦ tÕ ½dh
3
kekratÁsqai tÍ ponhr´ polite…v t¾n pÒlin. ¢nacwr»saj d' e“j tÕ ƒerÕn tÁj 'Artšmidoj met¦ tîn pa…dwn ºstrag£lize: perist£ntwn d' aÙtÕn tîn 'Efes…wn, “t…, ð k£kistoi, qaum£zete;”,epen:
“À oÙ kre‹tton toàto poie‹n À meq' Ømîn politeÚesqai;”
Kaˆ tšloj misanqrwp»saj kaˆ ™kpat»saj ™n to‹j Ôresi diVt©to, pÒaj sitoÚmenoj kaˆ bot£naj. kaˆ mšntoi kaˆ di¦ toàto peritrapeˆj e“j Ûderon katÁlqen e“j ¥stu kaˆ tîn “atrîn a“nigmatwdîj ™punq£neto e“ dÚnainto ™x ™pombr…aj aÙcmÕn poiÁsai: tîn d m¾ sunišntwn, aØtÕn e“j boÚstasin katorÚxaj tÍ tîn bol…twn ¢lšv ½lpisen ™xatmisq»sesqai. oÙdn d' ¢nÚwn oÙd' oÛtwj, ™teleÚta bioÝj œth ˜x»konta.
4
Kaˆ œstin e“j aÙtÕn ¹mîn oÛtwj œcon:
poll£kij `Hr£kleiton ™qaÚmasa, pîj pote tÕ zÁn
ïde diantl»saj dÚsmoroj et' œqanen:
sîma g¦r ¢rdeÚsasa kak¾ nÒsoj Ûdati fšggoj
œsbesen ™n blef£roij kaˆ skÒton ºg£geto.
”Ermippoj dš fhsi lšgein aÙtÕn to‹j “atro‹j e‡ tij dÚnatai œntera keinèsaj ØgrÕn ™xer©sai: ¢peipÒntwn dš, qe‹nai aØtÕn e“j tÕn ¼lion kaˆ keleÚein toÝj pa‹daj bol…toij katapl£ttein: oÛtw d¾ katateinÒmenon deutera‹on teleutÁsai kaˆ qafqÁnai ™n tÍ ¢gor´. Ne£nqhj d' Ð KuzikhnÒj fhsi m¾ dunhqšnta aÙtÕn ¢posp£sai t¦ bÒlita me‹nai kaˆ di¦ t¾n metabol¾n ¢gnohqšnta kunÒbrwton genšsqai.
5
Gšgone d qaum£sioj ™k pa…dwn, Óte kaˆ nšoj ín œfaske mhdn e“dšnai, tšleioj mšntoi genÒmenoj p£nta ™gnwkšnai: ½kousš t' oÙdenÒj, ¢ll' aØtÕn œfh diz»sasqai kaˆ maqe‹n p£nta par' ˜autoà. Swt…wn dš fhsin e“rhkšnai tin¦j Xenof£nouj
aÙtÕn ¢khkošnai: lšgein te 'Ar…stwna ™n tù Perˆ `Hrakle…tou kaˆ tÕn Ûderon aÙtÕn qerapeuqÁnai, ¢poqane‹n d' ¥llV nÒsJ. toàto d kaˆ `IppÒbotÒj fhsi.
TÕ d ferÒmenon aÙtoà bibl…on ™stˆ mn ¢pÕ toà sunšcontoj Perˆ fÚsewj, diÇrhtai d' e“j tre‹j lÒgouj, e‡j te tÕn perˆ toà
6
pantÕj kaˆ politikÕn kaˆ qeologikÒn. ¢nšqhke d' aÙtÕ
e“j tÕ tÁj 'Artšmidoj ƒerÒn, æj mšn tinej,
™pithdeÚsaj ¢safšsteron gr£yai, Ópwj oƒ dun£menoi
lšgwn,
to‹j d' œni kokkust»j, Ñclolo…doroj `Hr£kleitoj,
a“nikt¾j ¢nÒrouse.
QeÒfrastoj dš fhsin ØpÕ melagcol…aj t¦ mn ¹mitelÁ, t¦ d' ¥llote ¥llwj œconta gr£yai. shme‹on d' aÙtoà tÁj megalofrosÚnhj 'Antisqšnhj fhsˆn ™n Diadoca‹j: ™kcwrÁsai g¦r t¢delfù tÁj basile…aj. tosaÚthn d dÒxan œsce tÕ sÚggramma æj kaˆ aƒretist¦j ¢p' aÙtoà genšsqai toÝj klhqšntaj `Hrakleite…ouj.
7
'EdÒkei d' aÙtù kaqolikîj mn t£de: ™k purÕj t¦ p£nta sunest£nai kaˆ e“j toàto ¢nalÚesqai (cfr. B 31, B 90): p£nta d g…nesqai kaq' eƒmarmšnhn (cfr. B 137) kaˆ di¦ tÁj ™nantiodrom…aj ¹rmÒsqai t¦ Ônta (cfr. B 51): kaˆ p£nta yucîn enai kaˆ daimÒnwn pl»rh. e‡rhke d kaˆ perˆ tîn ™n kÒsmJ sunistamšnwn p£ntwn paqîn, Óti (cfr. B 3) te Ð ¼liÒj ™sti tÕ mšgeqoj oŒoj fa…netai. lšgetai d kaˆ (B 45) “yucÁj
pe…rata “ën oÙk ¨n ™xeÚroio, p©san ™piporeuÒmenoj ÐdÒn: oÛtw baqÝn lÒgon œcei.” t»n t' o‡hsin ƒer¦n nÒson œlege (B 46) kaˆ t¾n Órasin yeÚdesqai. lamprîj te ™n…ote ™n tù suggr£mmati kaˆ safîj ™kb£llei, éste kaˆ tÕn nwqšstaton ·vd…wj gnînai kaˆ d…arma yucÁj labe‹n: ¼ te bracÚthj kaˆ tÕ b£roj tÁj ˜rmhne…aj ¢sÚgkriton.
8
Kaˆ t¦ ™pˆ mšrouj d aÙtù ïde œcei tîn dogm£twn: pàr enai stoice‹on kaˆ (B 90) “purÕj ¢moib¾n t¦ p£nta”, ¢raièsei kaˆ puknèsei ginÒmena. safîj d' oÙdn ™kt…qetai. g…nesqa… te p£nta kat' ™nantiÒthta (cfr. B 8) kaˆ ·e‹n t¦ Óla potamoà d…khn (cfr. B 91), peper£nqai te tÕ p©n kaˆ ›na enai kÒsmon: genn©sqa… te aÙtÕn ™k purÕj kaˆ p£lin ™kpuroàsqai kat£ tinaj periÒdouj ™nall¦x tÕn sÚmpanta a“îna:
toàto d g…nesqai kaq' eƒmarmšnhn. tîn d ™nant…wn tÕ mn ™pˆ t¾n gšnesin ¥gon kale‹sqai pÒlemon kaˆ œrin (cfr. B 80), tÕ d' ™pˆ t¾n ™kpÚrwsin Ðmolog…an (cfr. B 50) kaˆ e“r»nhn (cfr. B 67), kaˆ t¾n metabol¾n ÐdÕn ¥nw k£tw (cfr. B 60), tÒn te kÒsmon g…nesqai kat' aÙt»n.
9
PuknoÚmenon g¦r tÕ pàr ™xugra…nesqai sunist£menÒn te g…nesqai Ûdwr, phgnÚmenon d tÕ Ûdwr e“j gÁn tršpesqai:
kaˆ taÚthn ÐdÕn ™pˆ tÕ k£tw enai. p£lin te aâ t¾n gÁn ce‹sqai, ™x Âj tÕ Ûdwr g…nesqai, ™k d toÚtou t¦ loip£, scedÕn p£nta ™pˆ t¾n ¢naqum…asin ¢n£gwn t¾n ¢pÕ tÁj qal£tthj: aÛth dš ™stin ¹ ™pˆ tÕ ¥nw ÐdÒj.
g…nesqai d' ¢naqumi£seij ¢pÒ te gÁj kaˆ qal£tthj, §j mn lampr¦j kaˆ kaqar£j, §j d skotein£j. aÜxesqai d tÕ mn pàr ØpÕ tîn lamprîn, tÕ d ØgrÕn ØpÕ tîn ˜tšrwn. tÕ d perišcon Ðpo‹Òn ™stin oÙ dhlo‹: enai mšntoi ™n aÙtù sk£faj ™pestrammšnaj kat¦ ko‹lon prÕj ¹m©j, ™n aŒj ¢qroizomšnaj t¦j lampr¦j ¢naqumi£seij ¢potele‹n flÒgaj, §j enai t¦ ¥stra.
10
lamprot£thn d enai t¾n toà ¹l…ou flÒga kaˆ qermot£thn. t¦ mn g¦r ¥lla ¥stra ple‹on ¢pšcein ¢pÕ gÁj kaˆ di¦ toàto Âtton l£mpein (cfr. B 99) kaˆ q£lpein, t¾n d sel»nhn prosgeiotšran oâsan m¾ di¦ toà kaqaroà fšresqai tÒpou. tÕn mšntoi ¼lion ™n diauge‹ kaˆ ¢mige‹ kine‹sqai kaˆ sÚmmetron ¢f' ¹mîn œcein di£sthma: toig£rtoi m©llon qerma…nein te kaˆ fwt…zein. ™kle…pein te ¼lion kaˆ sel»nhn, ¥nw strefomšnwn tîn skafîn: toÚj te kat¦ mÁna tÁj sel»nhj schmatismoÝj g…nesqai strefomšnhj ™n aÙtÍ kat¦ mikrÕn tÁj sk£fhj. ¹mšran te kaˆ nÚkta g…nesqai kaˆ mÁnaj kaˆ éraj (cfr. B 100) ™te…ouj kaˆ ™niautoÝj ØetoÚj te kaˆ pneÚmata kaˆ t¦ toÚtoij
11
Ómoia kat¦ t¦j diafÒrouj ¢naqumi£seij. t¾n mn g¦r lampr¦n ¢naqum…asin flogwqe‹san ™n tù kÚklJ toà ¹l…ou ¹mšran poie‹n, t¾n d ™nant…an ™pikrat»sasan nÚkta ¢potele‹n: kaˆ ™k mn toà lamproà tÕ qermÕn aÙxÒmenon qšroj poie‹n, ™k d toà skoteinoà tÕ ØgrÕn pleon£zon ceimîna ¢perg£zesqai (cfr. B 126b). ¢koloÚqwj d toÚtoij kaˆ perˆ tîn ¥llwn a“tiologe‹. perˆ d tÁj gÁj oÙdn ¢pofa…netai po…a t…j ™stin, ¢ll' oÙd perˆ tîn skafîn. kaˆ taàta mn Ãn aÙtù t¦ dokoànta.
T¦ d perˆ Swkr£touj kaˆ Ósa ™ntucën tù suggr£mmati e‡poi, kom…santoj EÙrip…dou kaq£ fhsin 'Ar…stwn,
12
™n tù perˆ Swkr£touj e“r»kamen (cfr. DL II 5, 22). Sšleukoj mšntoi fhsˆn Ð grammatikÕj KrÒtwn£ tina ƒstore‹n ™n tù KatakolumbhtÍ Kr£tht£ tina prîton e“j t¾n `Ell£da kom…sai tÕ bibl…on:
Ön kaˆ e“pe‹n Dhl…ou tinÕj de‹sqai kolumbhtoà, Öj oÙk ¢popnig»setai ™n aÙtù.
™pigr£fousi d' aÙtù oƒ mn MoÚsaj, oƒ d Perˆ fÚsewj, DiÒdotoj d
¢kribj o“£kisma prÕj st£qmhn b…ou,
¥lloi Gnèmon' ºqîn, trÒpou kÒsmon ›na tîn xump£ntwn. fasˆ d' aÙtÕn ™rwthqšnta di¦ t… siwp´, f£nai “†n' Øme‹j lalÁte.” ™pÒqhse d' aÙtoà kaˆ Dare‹oj metasce‹n kaˆ œgrayen ïde prÕj aÙtÒn:
13
“BasileÝj Dare‹oj patrÕj `Ust£spew `Hr£kleiton 'Efšsion sofÕn ¥ndra prosagoreÚei ca…rein.”
“Katabšblhsai lÒgon Perˆ fÚsewj dusnÒhtÒn te kaˆ dusex»ghton. œn tisi mn oân ˜rmhneuÒmenoj kat¦ lšxin s¾n doke‹ dÚnam…n tina perišcein qewr…aj kÒsmou te toà sÚmpantoj kaˆ tîn ™n toÚtJ ginomšnwn, ¤per ™stˆn ™n qeiot£tV ke…mena kin»sei:
tîn d ple…stwn ™poc¾n œconta, éste kaˆ toÝj ™pˆ ple‹ston meteschkÒtaj suggramm£twn diapore‹sqai tÁj ÑrqÁj dokoÚshj gegr£fqai par¦ soˆ ™xhg»sewj. basileÝj oân Dare‹oj `Ust£spou boÚletai tÁj sÁj ¢kro£sewj metasce‹n kaˆ paide…aj `EllhnikÁj.
14
œrcou d¾ suntÒmwj prÕj ™m¾n Ôyin kaˆ bas…leion okon. ”Ellhnej g¦r ™pˆ tÕ ple‹ston ¢nepis»mantoi sofo‹j ¢ndr£sin Ôntej parorîsi t¦ kalîj Øp' aÙtîn ™ndeiknÚmena prÕj spouda…an ¢ko¾n kaˆ m£qhsin. par' ™moˆ d' Øp£rcei soi p©sa mn proedr…a, kaq' ¹mšran d kal¾ kaˆ spouda…a prosagÒreusij kaˆ b…oj eÙdÒkimoj
sa‹j parainšsesin.”
“`Hr£kleitoj 'Efšsioj basilši Dare…J patrÕj `Ust£spew
ca…rein.”
“`OkÒsoi tugc£nousin Ôntej ™picqÒnioi tÁj mn ¢lhqh…hj kaˆ dikaiopragmosÚnhj ¢pšcontai, ¢plhst…V d kaˆ doxokop…V prosšcousi kakÁj ›neka ¢no…hj. ™gë d' ¢mnhst…hn œcwn p£shj ponhr…hj kaˆ kÒron feÚgwn pantÕj o“keioÚmenon fqÒnJ kaˆ di¦ tÕ peri…stasqai Øperhfan…hn oÙk ¨n ¢fiko…mhn e“j Persîn cèrhn, Ñl…goij ¢rkeÒmenoj kat' ™m¾n gnèmhn.”
Toioàtoj mn ¡n¾r kaˆ prÕj basilša.
15
Dhm»trioj dš fhsin ™n to‹j `OmwnÚmoij kaˆ 'Aqhna…wn aÙtÕn ØperfronÁsai, dÒxan œconta pample…sthn, katafronoÚmenÒn te ØpÕ tîn 'Efes…wn m©llon t¦ o“ke‹a. mšmnhtai aÙtoà kaˆ Ð FalhreÝj Dhm»trioj ™n tÍ Swkr£touj ¢polog…v. ple‹sto… tš e“sin Ósoi ™x»ghntai aÙtoà tÕ sÚggramma: kaˆ g¦r 'Antisqšnhj kaˆ `Hrakle…dhj Ð PontikÕj Kle£nqhj te [Ð pontikÕs] kaˆ Sfa‹roj Ð StwikÒj, prÕj d Pausan…aj Ð klhqeˆj `Hrakleitist»j, Nikom»dhj te kaˆ DionÚsioj: tîn d grammatikîn DiÒdotoj, Öj oÜ fhsi perˆ fÚsewj enai tÕ sÚggramma ¢ll¦ perˆ polite…aj, t¦ d perˆ fÚsewj ™n parade…gmatoj e‡dei ke‹sqai.
16
`Ierènumoj dš fhsi kaˆ Skuq‹non tÕn tîn “£mbwn poiht¾n ™pibalšsqai tÕn ™ke…nou lÒgon di¦ mštrou ™kb£llein. poll£ t' e“j aÙtÕn ™pigr£mmata fšretai, ¢t¦r d¾ kaˆ tÒde:
`Hr£kleitoj ™gè: t… m' ¥nw k£tw ›lket' ¥mousoi;
oÙc Øm‹n ™pÒnoun, to‹j d' œm' ™pistamšnoij.
eŒj ™moˆ ¥nqrwpoj trismÚrioi, oƒ d' ¢n£riqmoi
oÙde…j. taàt' aÙdî kaˆ par¦ FersefÒnV.
kaˆ ¥llo toiÒnde·
m¾ tacÝj `Hrakle…tou ™p' ÑmfalÕn e‡lee b…blon
toÙfes…ou: m£la toi dÚsbatoj ¢trapitÒj.
Ôrfnh kaˆ skÒtoj ™stˆn ¢l£mpeton: Àn dš se mÚsthj
e“sag£gV, faneroà lamprÒter' ºel…ou.
17
GegÒnasi d' `Hr£kleitoi pšnte: prîtoj aÙtÕj oátoj: deÚteroj poiht¾j lurikÒj, oá ™sti Tîn dèdeka qeîn ™gkèmion: tr…toj ™lege…aj poiht¾j `AlikarnasseÚj, e“j Ön Kall…macoj pepo…hken oÛtwj·
epš tij, `Hr£kleite, teÕn mÒron, ™j dš me d£kru
½gagen, ™mn»sqhn d' Ðss£kij ¢mfÒteroi
¼lion ™n lšscV katedÚsamen. ¢ll¦ sÝ mšn pou,
xe‹n' `Alikarnasseà, tetr£palai spodi»,
aƒ d teaˆ zèousin ¢hdÒnej, Îsin Ð p£ntwn
¡rp£kthj 'Adhj oÙk ™pˆ ce‹ra bale‹.
tštartoj Lšsbioj, ƒstor…an gegrafëj Makedonik»n:
pšmptoj spoudogšloioj, ¢pÕ kiqarJd…aj metabebhkëj
e“j tÕ edoj.
Greek fonts
Na Cesky preklad
Na uvodni stranku Herakleitos